Akaryakıt şirketleri transfer peşinde
Benzin, motorin ve LPG fiyatları hızla artarken akaryakıt şirketleri arasındaki istasyon rekabeti de büyüyor.
Bayi sözleşmelerinin 20 yıldan 5 yıla indirilmesini öngören intifa hakkı uygulaması, şirketler arasındaki transferleri de hızlandırdı. Bayilerini rakiplerine kaptırmak istemeyen şirketler, çeşitli yollara başvuruyor. Sektörün büyük oyuncularından BP, bayilerinin tapularına konulan intifa hakkını (ipotek) kaldırmaya yanaşmıyor; ipotek kaldırma karşılığında ise bayi sahiplerinden yüklü miktarda para isteniyor. Firma, Rekabet Kurulu'nun kararı yürürlüğe girmeden önce bütün bayilerine intifa hakkından borç çıkararak 'ihtiyati tedbir' talebiyle mahkemeye başvurdu. Bayiler ise karşı dava açtı.
Rekabet Kurulu, 12 Mart 2009'da akaryakıt istasyonu sözleşmelerinin 5 yılla sınırlandırılmasına karar vermişti. Karara göre 2005'ten önce sözleşme uzun yapılmışsa bile 18 Eylül 2010'da sona erdi. Transferler, bu tarihten sonra hız kazandı. Pazara yeni giren dağıtım şirketleri, cazip tekliflerle bayi kapma yarışına girdi. Sözleşme süresi dolan 7 binden fazla istasyon, dağıtım şirketleriyle yeniden masaya oturdu. Çetin pazarlıklar sonucunda 1.460 bayi, başka bir markayla çalışmayı tercih etti. CNBC-e Business dergisinin haberine göre intifa sözleşmelerinin 5 yılla sınırlandırılması, büyük şirketlere 880 istasyon kaybettirdi.
İstasyonlarla dağıtıcı firmalar arasındaki sözleşmeler, intifa hakkı üzerinden yapılıyor. Bazı firmalar, elindeki bayileri korumak için bu sözleşmeyi koz olarak kullanıyor. İzmir'de istasyonu bulunan Önder Kirazoğlu, 15 yıl önce BP ile 20 yıllık sözleşme yaptı. Yeni düzenlemeyle birlikte BP'ye başvuran Kirazoğlu, başka bir firmayla çalışmak istediğini belirterek, gayrimenkulün üzerindeki intifa hakkının kaldırılmasını talep etti. BP ise, "20 yıllık sözleşme yaptık, daha 5 yıl süremiz var. İntifa hakkını kaldırmamız için 158 bin 418 lira ödemeniz gerekiyor." cevabını verdi. Kirazoğlu'nun verdiği bilgiye göre BP, Rekabet Kurulu'nun kararı yürürlüğe girmeden önce bütün bayilerini intifa hakkından borçlu çıkararak, ihtiyati tedbir talebiyle mahkemeye verdi. Kendilerinin de mahkemelik olduğunu vurgulayan Kirazoğlu, "15 yıl önce BP ile sözleşme yaparken bize, 'işletme sermayesi' adı altında 9 bin TL ödemişlerdi. Şimdi karşılığında çok daha fazlasını istiyorlar" diye konuştu.
BP: Bayilere dayatma söz konusu değil
BP Türkiye Dış İlişkiler Direktörü Murat Lecompte ise intifa hakkını kaldırırken zora koşmak gibi bir dayatmalarının olmadığını, karşı tarafın kanuni hakları olan birtakım harçları yatırımları gerektiğini ifade etti. Lecompte, bayileri olan istasyonların tapularına koyulan intifa hakkına iki perspektiften bakılmasını istedi. İntifa haklarının kaldırılmasında iki hukuki hak doğduğunu kaydeden Lecompte, "Bir tanesi daha önce bizim tarafımızdan yapılmış yatırım oluyor. O yatırımın kanuni olarak işlememiş süreye denk gelen miktarını geri istemeye hakkımız var. İkincisi, tapudan intifa hakkını kaldırırken, tapu harcı da doğuyor. İntifa hakkının kaldırılması bayinin lehine işlediği için intifa hakkının kaldırılmasında harcı onun ödemesi gerekiyor" dedi.
En fazla bayi kaybı Petrol Ofisi'nde
EPDK verilerine göre Türkiye'de 14 bin civarında akaryakıt bayii bulunuyor. 2010 yılında toplam istasyon sayısı 166 adet arttı. Yeni dönemde 7 bine yakın bayi, sözleşme pazarlığına oturdu. Beşini yabancı sermayeli şirketlerin oluşturduğu altı büyük akaryakıt dağıtım markası, 880 istasyon kaybetti. En çok kaybı olan marka, 450 adetle sektörün en yaygın dağıtıcısı konumundaki Petrol Ofisi. Shell 202, Opet Sunpet 85, Akpet Lukoil 75, Total 43, BP 25 istasyon kaybı yaşadı. Bu dağılım, altı büyük markanın bayi oranını yüzde 60'tan 52'ye indirdi. Küçükler ligindeki markaların payı ise yüzde 40'tan 48'e çıktı.
