Kuzey Irak petrolü Türkiye üzerinden İsrail’e gidiyor. Ceyhan’dan geçen hafta yaklaşık 1 milyon varil yükleme yapan United Emblem isimli gemi doğrudan Ashdod Limanı açıklarında demirledi. United Emblem, Irak hükümetinin ambargo uyguladığı gemiler arasında. Enerji yönetimi, önce Kuzey Irak petrolünün ‘İsrail’e gittiğini’ yalanlarken, sonra ‘Türkiye’nin transit ülke, gittiği ülkeyle ilgilenmiyoruz.’ açıklaması yapmıştı.
Kuzey Irak petrollerinin Türkiye üzerinden dünya pazarlarına satışı devam ediyor. Ceyhan’dan geçen hafta ham petrol yüklemesi yapan United Emblem isimli gemi doğrudan İsrail’e gitti. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı çevrelerinden alınan bilgi ve uluslararası gemi takip sistemi olan Marine Traffic verilerine göre rotayı İsrail’e çeviren ve Ashdod Limanı açıklarında demirleyen gemi, yaklaşık 1 milyon varil (BBL) ham petrol yüklemesi yaptı. Türkiye üzerinden Mayıs 2014’ten bu yana 36,8 milyon varil civarı Kuzey petrolü uluslararası pazarlarına gönderildi. Enerji yönetimi, ilk zamanlar Kuzey Irak petrollerinin Türkiye üzerinden İsrail’e gittiğini kesin bir dille yalanlarken, sonraki dönemde ‘petrolün Irak’ın malı olduğunu ve hangi ülkeye gittiği konusuyla ilgilenilmediği’ açıklaması yapmıştı. Ceyhan’dan ilk yüklemeyi yapan United Leadership isimli gemi de açık denizde dolaştıktan sonra petrolü İsrail limanına boşaltmıştı.
Irak merkezî hükümeti ile Kuzey Irak Bölgesel Kürt Yönetimi, petrol gelirlerinin paylaşımı ve ödeme konusunda sorun yaşamaya başlamasıyla Kuzey Irak yönetimi, kendi petrolünü doğrudan dünya pazarlarına ihraç etme kararı aldı. Bunun için Bölgesel Yönetim, Irak tarafından Türkiye sınırına kadar yeni bir petrol boru hattı inşa etti. Türkiye topraklarında ise hat, Irak-Türkiye Ham Petrol Boru Hattı’na bağlanarak Ceyhan’a ulaştı. Mayıs 2014’ten itibaren Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ) tanklarında depolanan Kuzey Irak petrolleri, 22 Mayıs 2014’te ilk tankerle (United Leadership, yaklaşık 1 milyon varil) dünya pazarlarına gönderildi. Ancak Türkiye’nin bu adımı tepki almış ve ABD Dışışleri Bakanlığı, Kuzey Irak petrollerinin Türkiye üzerinden dünya pazarlarına taşınmasına karşı oldukları açıklaması yapmıştı. Irak Petrol Bakanlığı da Bölgesel Yönetim’i, İsrail’e petrol satmakla suçlamıştı. Bu arada EPDK raporuna göre 2014’te Türkiye’nin en fazla motorin ithal ettiği ikinci ülke İsrail oldu. Aynı dönemde Türkiye’nin az miktarda da İsrail’e petrol ihracatı (jet yakıtı, denizcilik motorini ve denizcilik yakıtı) söz konusu.
YUNAN BAYRAKLI GEMİLER FAZLA
Ceyhan’dan dünya pazarlarına gönderilen Kuzey Irak petrolleri, en fazla Yunan bayraklı gemilerle taşınıyor. Zaman’ın, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı çevreleri ile Uluslararası Gemi Trafik Takip Sistemi (Marine Traffic) verilerinden elde ettiği bilgilere göre, Ceyhan’dan ilk yüklemeyi yapan United Leadership gemisi Yunan bayraklı. Gemi, Mayıs 2014-Mart 2015 tarihleri arasında Ceyhan’dan toplam 2,1 milyon varil ham petrol yüklemesi yaptı. Aynı dönemde en fazla yükleme ise yine Yunan bayraklı United Emblem, United Dynamic ve United Fortitude isimli gemilere ait. Her 3 gemi de Ceyhan’dan aldığı yaklaşık 4’er milyon varil ham petrolü dünya pazarlarına taşıdı.
Ceyhan’dan denize açılan gemiler ağırlıklı olarak İsrail limanlarına uğruyor. Marine Traffic verilerine göre geçen hafta Ceyhan’dan 930 bin varil petrol alan United Emblem isimli gemi, rotasını doğruca İsrail’e çevirdi. Aynı verilerde öne çıkan bir diğer ayrıntı ise Ceyhan’dan ayrılan petrol tankerlerinin bazıları önce farklı bir limana uğrayıp sonra rotayı İsrail’e çeviriyor. Bazı gemiler ise Ceyhan’dan ayrıldıktan sonra gemi takibine imkân veren elektronik sistemlerini bir süre devre dışı bırakıyor.
BAKAN YILDIZ ‘İTALYA’YA GİDİYOR’ DEMİŞTİ
‘Kuzey Irak petrollerinin Türkiye’den İsrail’e taşınması’ konusu kamuoyunda yoğun tartışıldı. İsrail’in Gazze’ye saldırdığı döneme denk gelen sevkiyatın tepki alması üzerine Enerji Bakanı Taner Yıldız, Ceyhan’dan yüklenen Kuzey Irak petrollerinin Akdeniz piyasalarına gideceğini ve muhtemelen de bu ülkelerin İtalya veya Almanya olacağını açıklamıştı. Ancak ilk petrolü yükleyen United Leadership açık denizlerde bir süre dolaştıktan sonra petrolü İsrail’e boşalttığı bilgileri kamuoyuna yansıdı. Konu TBMM’de de gündeme geldi. İstanbul Milletvekili Hakan Şükür ve Hatay Milletvekili Mevlüt Dudu’nun “Kuzey Irak petrollerinin Türkiye üzerinden İsrail’le gitmesi’’ konulu soru önergelerini cevaplayan Bakan Yıldız, ‘Türkiye’nin transit ülke olduğunu ve petrolün gittiği ülkeyle ilgilenmedikleri’ içerikli cevap verdi. Bakan Yıldız’a göre, Türkiye devleti İsrail’e petrol satmıyor, taşınan petrolün gittiği ülkeyi ise alıcı ile satıcı belirliyor.
İSRAİL'E PETROL İTHALATI ARTARAK DEVAM EDİYOR
Türkiye'nin İsrail'den aldığı petrol hızla artıyor. EPDK raporuna göre İsrail'in Gazze'ye saldırdığı Temmuz 2014'te 118 bin ton olan motorin ithalatı, önceki ay 218 bin tona yükseldi. Siyasîler ve bürokratların ‘sözde' tepkilerinin aksine, İsrail'e yapılan ticarete sessiz kalmaları dikkat çekiyor. Ayrıca ucuz Kuzey Irak petrolleri de Türkiye üzerinden bu ülkeye taşınıyor. İsrail, aldığı petrolü işleyerek askerî ve sivil amaçlı kullanımın yanında ihraç ediyor.
İsrail'e ‘sözde' tepki olayına siyasilerden sonra bürokratlar da katıldı. Son olarak Kütahya Valisi Şerif Yılmaz'ın ‘Orada İsrail uşaklığı öğretiliyor.' diye müftülüğe bağlı camiyi kapatmasıyla gözler yeniden Türkiye-İsrail ticarî ilişkilerine çevrildi. Ancak siyasilerin ‘sözde' tepkilerinin aksine iki ülke arasındaki ticarette önemli yere sahip petrol ithalatı, artarak devam ediyor. Dikkat çeken ayrıntı, İsrail'in Gazze katliamından sonra bu ülkeden alınan petrolün daha da artmış olması.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) verilerine göre Gazze saldırısının olduğu Temmuz 2014-Mayıs 2015 arası bu ülkeden petrol ithalatı yüzde 84,95 artışla 118 bin tondan 218 bin tona çıktı. Ayrıca ucuz Kuzey Irak petrolleri de Türkiye üzerinden İsrail'e taşınıyor. İsrail, aldığı ham petrolü işleyerek askeri ve sivil amaçlı kullanımın yanında Türkiye gibi ülkereler ihraç ediyor.
Türkiye'nin Mavi Marmara ve Gazze katliamı nedeniyle İsrail'le siyasi tavır koymasına karşın, ticari ilişkilerini sürdürmesi kamuoyunda tartışma konusu olmuştu. Özellikle Gazze saldırısı sonrasına denk gelen Kuzey Irak petrollerinin Türkiye üzerinden İsrail'e taşınmaya başlanması sert tepki aldı. Enerji yönetimi (EPDK, Enerji Bakanlığı), önce Kuzey Irak petrolünün ‘İsrail'e gittiğini' yalanlarken, sonra ‘Türkiye'nin transit ülke olduğu ve petrolün gittiği ülkeyle ilgilenmediği'' açıklaması yapmıştı. Zaman 28 Mart 2015'te gelişmeleri, ‘Ceyhan'dan ham petrol yükleyen son tanker de İsrail'e gitti' başlığı ile kamuoyuna duyurmuştu. Haberde, Unidet Emblem isimli tankerin Ceyhan'dan ham petrol yüklemesi ve İsrail'e gitmesi, uluslararası gemi takip sistemi Marine Traffic verilerine dayanarak güzergâhıyla birlikte yayınlanmıştı. Haberde ayrıca, Ceyhan'dan hangi tankerin ne kadar Kuzey Irak petrolü yüklediği bilgisi de yer almıştı.
PETROL TİCARETİ ARTIYOR
EPDK'nın geçtiğimiz hafta sonu açıkladığı petrol piyasası sektör raporu Mayıs 2015, İsrail'le yapılan petrol ticaretinin artarak devam ettiğini ortaya koydu. Rapora göre aynı dönemde İsrail, Türkiye'nin en fazla petrol ithal ettiği beşinci ülke oldu. İsrail'den ağırlıklı olarak motorin ithalatı yapılıyor. İki ülke petrol ticaretinde önemli bir ayrıntıyı da, ‘Gazze saldırısı ve katliamı' dönemi oluşturuyor. EPDK raporlarına göre Gazze saldırısının yapıldığı Temmuz 2014'te bu ülkeden 118 bin 141 ton motorin ithal edilirken (dağıtıcı) rakam Mayıs 2015'te 218 bin 504 tona yükseldi. İsrail'in, diğer akaryakıt ürünlerinin de eklenmesi ve rafineri alımlarıyla birlikte Türkiye petrol ithalatında payı yüzde 7,05'e çıktı.
