Haydarpaşa’dan son tren kalkıyor
Başkent, Cumhuriyet, Sakarya Ekspresi... Bu trenler, 1 Şubat itibarıyla artık Haydarpaşa Garı’ndan kalkmayacak. Birkaç ay içinde Haydarpaşa, hiç alışık olmadığı bir sessizliğe gömülecek. “İstanbul’un kapısı” kapanıyor, peki şimdi ne olacak?
Bunca kilometre demiryolu yaptım memlekete, çelik rayların ucu Haydarpaşa’da. Koca binalarıyla liman yaptım , yine belli değil. Bana o rayların denize kavuştuğu yere öyle bir bina yapın ki, Ümmetim baktığında ‘Buradan bindin mi hiç inmeden Mekke’ye kadar gidilir’ desin .”
Bu sözler, II. Abdülhamit’a ait...
“Kızıl Hakan” lakaplı padişahın “Mekke’ye kadar hiç durmadan demiryoluyla gitme” hayaline, hiçbir zaman ulaşılamadı gerçi... Ancak Haydarpaşa, ülkenin ulaşımında yüzyılı aşkın bir süre çok önemli bir rol oynadı.
1906 Mayıs’ında yapımına başlanan Haydarpaşa Garı, 19 Ağustos 1908 tarihinde hizmete açıldı. O gün bugündür, “İstanbul’un kapısı” oldu... Anadolu’dan gelenlerin İstanbul’u ilk gördüğü nokta olan Haydarpaşa, nice anıya, filme sahne oldu.
Ancak bu simgesel bina, şehrin merkez garı olmaktan çıkacak!
Peki nasıl ve neden?
Aslında yıllardır planlanan bir “dönüşüm süreci”nin sonucu bu... 1 Şubat Salı günü itibariyle, Haydarpaşa’nın tüm dış hat bağlantıları kaldırılıyor. Yani İstanbul’dan Eskişehir ve Ankarabağlantılı trenler artık çalışmayacak. Gebze-Haydarpaşa hattı, birkaç ay daha hizmet verecek. Haziranda tüm tren seferlerinin durdurulması gündemde.
İki-üç yılı bulacak “hızlı tren” çalışmaları tamamlandığında, son durağın Söğütlüçeşme olması planlanıyor. Anlayacağınız, Haydarpaşa artık tarih oluyor...
Yeni projelerde ne var?
Peki Haydarpaşa ne olacak? Doğrusu kimse bu sorunun cevabını bilmiyor. TCDD yetkilileri, Koruma Kurulu kararıyla binanın korunacağından emin. Gar binası için düzenlenecek tasarım yarışmasıyla şehre yaraşır, güzel bir projenin hayata geçirileceğine inanıyorlar. Kültür merkezi, otel, yaşam alanı, en çok telaffuz edilen fikirler.
Ancak yeni proje ne olursa olsun, Haydarpaşa’nın yüz yıldan fazla üstlendiği işlevi, yani tren garı özelliği ortadan kalkacak.
Cafe’ler, sergi salonları, müze, yeni yatırımlarla ilgili kulağa hoş gelen öneriler. Ancak ne karar ne çıkarsa çıksın, halkın bugünkü gibi kullanacağı bir kamu alanı olmaktan çıkacağı kesin.
Görüştüğüm TCDD yetkililerine göre Marmaray’la yapılacak üç hatlı bağlantıdan sonra “kimse Haydarpaşa’ya gelmek istemez”.
Mantık şu: Bu zaman darlığında yolcu, neden Haydarpaşa’da inip vapur bekleyip 30 dakikada karşıya geçsin? Dört dakikada Sirkeci’ye varmak dururken...
Seçeneksiz ulaşıma karşıyız
Ne var ki herkes böyle düşünmüyor... Buna sivil toplum, akademisyenler, yolcular ve demiryolu çalışanları da dahil. Bu noktadaki başlıca itirazlar şöyle:
1 Bir kentte merkez gar olmazsa olmaz. Şehrin kimliği, belleğinin bir parçasıdır. Paris’te 5-6 tane merkez gar var, biz elimizdeki iki tarihi garı niye komple iptal ediyoruz?
2 Hızlı tren yapılsın, ama alternatifi de olsun. Bir kaza, olağanüstü bir durum (mesela deprem) halinde demiryolu, en güvenilir ve sağlam seçenek. Neden işleyen hattın üzerine yeni hat yapılıyor?
3 Haydarpaşa’nın bypass edilmesi, denizyolu bağlantısının da kesilmesi anlamına geliyor. Belki insanlar dört dakikada tüten geçmek yerine vapura binip çayını içerek karşıya geçmek isteyecek. Neden seçeneksiz ulaşıma mahkum ediliyoruz?
4Haydarpaşa yeni projelerle ranta açılacak. Kamu alanı özelliğini kaybedeceği gibi, sadece belli bir kesimin kullanabileceği bir yer haline gelecek. Vatandaşa kimse sordu mu?
Haydarpaşa kapanacak mı?
Hoş, treni kullananlar dahil, kimse Haydarpaşa’nın kapanacağından haberdar bile değil... Herkes kendi derdinde. Konuyu sorduğumda pek çok vatandaş, inanmayarak yüzüme baktı. Bilmem kime kızmalı? Halkı süreç hakkında yeterince bilgilendirmeyen yetkililere, medyaya mı? Yoksa biricik tren garına, kimliğine, ulaşım özgürlüğüne sahip çıkmayan halka mı?
