Uranyum zenginleştirerek nükleer silah üretmesinden endişe edilen İran’a yönelik ABD, AB ve Birleşmiş Milletler'in yaptırımları, İran'ın anlaşma yükümlülüklerini yerine getirdiğini ispat etmesinin ardından Cumartesi günü kaldırıldı. İran'a yönelik yaptırımlar kaldırdı.
AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, İran'a uygulanan ekonomik ve finansal yaptırımların kaldırıldığını bildirdi. BM yetkilileri de İran'a karşı uygulanan yaptırımların kaldırıldığını açıkladı
ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ve Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, Birleşmiş Milletler (BM) Viyana Ofisi’nde bir araya geldi. Toplantı sonrasında Mogherini ve Zarif, ortak basın toplantısı düzenledi.
Toplantıda varılan kararı açıklayan Mogherini, nükleer anlaşmada "uygulama" safhasına geçildiğini belirterek, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın (UAEA) İran'ın anlaşma gereğince yükümlülüklerine yerine getirdiğini onayladığını söyledi.Mogherini, "Bugün İran yükümlülüklerini yerine getirdiği için İran'ın nükleer programı ile ilgili çok taraflı ve ulusal ekonomik ve finansal yaptırımlar, nükleer anlaşmaya göre kaldırılmıştır" dedi.Müzakereye katılan bütün ülkelerin barışçıl nükleer enerji kullanımı konusunda işbirliği yapacağını belirten Mogherini, İran'ın nükleer programı ile ilgili BM yaptırımlarının kaldırıldığını aktardı.
Mogherini, BM Güvenlik Konseyi 2231 (2015), 1696 (2006), 1737 (2007), 1747 (2007), 1803 (2008), 1835 (2008), 1929 (2010) ve 2224 (2015) kararlarının sonlandırıldığını ifade etti.AB'nin ekonomik ve finansal yaptırımların kaldırılması için yasa tasarısı sunmayı onaylandığını kaydeden Mogherini, ABD'nin İran'a nükleerle ilgili yasal yaptırımları, idari işlemleri ve lisanslamaları durduracağını söyledi.Mogherini, ABD ve AB'nin kaldırılacak yaptırımların detayları üzerine yönetmelik yayımlayacaklarını ifade etti.
Anlaşmanın uygulanmasının Ortak Komisyon tarafından gözetlenmeye devam edeceğini belirten Mogherini, UAEA'nın da denetim ve onaylama sorumluluğunu yerine getireceğini aktardı.Başarının siyasi iradenin ve çok taraflı diplomasinin ürünü olduğunu vurgulayan Mogherini, "Bizler, çok zor sorunları çözebiliriz ve etkili pratik çözümler üretebiliriz" ifadelerini kullandı.
Yaptırımların kaldırılması, İran’ın uluslararası bankalarda dondurulmuş olan 100 milyar dolarlık varlıklarının serbest bırakılması sonucunu doğuracak. İran ile iş yapan ülke ve firmalar üzerindeki yasak kalkacak ve İrandünya ile ticaret yapabilecek. Ayrıca terörizme destek ve insan hakları ihlalleri kapsamındaki yaptırımlar uygulanmaya devam edecek.
Ambargoların kalkmasının ardından İran’ın piyasaya günlük 500 bin varil petrol arz etmesi bekleniyor. İran’ın petrol arzının, varili 30 dolarların altına düşen petrol fiyatlarını daha da düşüreceği tahmin ediliyor.UAEA raporlarına göre İran, anlaşmadan sonra uranyum zenginleştirmede kullanılan santrifüjlerin sayısını azaltmış, zenginleştirilmiş uranyum stokunu Rusya'ya göndermiş ve Arak nükleer reaktörünü sökmüştü.
İran ve Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, Fransa ve İngiltere ile Almanya (5 1) arasında 14 Temmuz 2015 tarihinde Viyana'da varılan anlaşmaya göre İran nükleer faaliyetlerini UAEA denetçilerine açacak, buna karşılık denetçilerin onayından sonra İran'a yönelik yaptırımlar kaldırılacaktı.
'BUGÜN GÜZEL BİR GÜN'
İran haber ajansı ISNA, Zarif'in yaptırımların kaldırılacağını açıklamasının ardından "Bugün İran halkı için güzel bir gün" dediğini aktarıyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada ise tarafların nükleer program anlaşmasını uygulamaya koymak için doğru yönde adımlar attığını ifade etti. Temmuz 2015'te varılan anlaşma uluslararası diplomasi açısından önemli bir dönüm noktası olarak yorumlanmış ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani tarafından da 'tarihi' olarak nitelenmişti.
En güçlü partner Türkiye olacak
İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı İbrahim Çağlar, İran'a yönelik yaptırımların kaldırılmasına ilişkin, "İki ülke arasındaki tarihi ilişkiler, İran'ın en güçlü partnerinin Türkiye olacağını gösteriyor" değerlendirmesinde bulundu. İTO Başkanı Çağlar, İran'a uygulanan yaptırımların kaldırılmasına ilişkin yazılı açıklamasında, İran'la ticari ilişki sürecini uzun zamandır yakından izlediklerine dikkati çekti. Buna uygun olarak proaktif girişimlerde bulunduklarına işaret eden Çağlar, İran'ın özellikle bankalarına ve ana endüstrilerine uygulanan ambargonun kalkmasının, dünya barışı ve Türkiye-İran ekonomik ilişkilerinde yeni bir "şafak vakti" olduğunu vurguladı.
Mayısta Türk Ürünleri Fuarı
Aralık ayında İran Odalar Birliği Başkanı ve beraberindeki 50 iş adamını İTO'da ağırladıklarını hatırlatan Çağlar, "Oda olarak uzun zamandır İran'ı mercek altına aldık. Ambargonun kalkacağını öngörerek bir yıl önce Tahran'da büyük ses getiren hazır giyim ve konfeksiyon fuarı düzenledik. İran Ekonomi Bakanı'nın katıldığı bir yuvarlak masa toplantısı yaptık. Her iki tarafın iş adamlarının da katıldığı üç ayrıca seminer gerçekleştirdik" bilgilerini verdi. Çağlar, mayısta da İran'da genel ticaret alanında bir Türk Ürünleri Fuarı (Expo Turkey in Iran) organize edeceklerini anımsatarak, fuarın, yatırımcılar için önemli bir imkan oluşturacağının altını çizdi.
"İran'da ortak üretim yapalım"
Türkiye'nin İran ile ticaretini her zaman sürdürdüğünü belirten Çağlar, şunları kaydetti: "İran'la bugüne kadar devam eden ticaretimizi ve karşılıklı iş birliğimizi yeni bir boyuta taşımalıyız. İran'ın şu anda en önem verdiği konu, kendi ülkesine yatırım yapılması. İran Cumhurbaşkanı Ruhani gelecek yıllarda 50 milyar dolarlık uluslararası yatırım çekmeyi hedeflediklerini açıkladı. İran'ın 32,6 milyar dolarlık varlıklarının da serbest bırakılması söz konusu. Türkiye'nin İran'la hem tarihi hem ekonomik ilişkileri düşünüldüğünde en güçlü iş ortağının Türkiye olacağını düşünüyoruz. İstanbullu tüccar olarak hedefimiz, İran'a hem mal satmak hem de o ülkenin girişimcisiyle ortak üretim yapıp, üçüncü ülkelere açılmak. Her iki tarafın da kazanacağı birçok fırsat önümüzde. İran'da ortak yatırım alanları belirleyip üretime başlamak için bir an önce kolları sıvamamız gerekiyor." İstanbul'da İran sermayeli 1.715 firma faaliyet gösteriyor Bu arada İTO kayıtlarına göre, İstanbul'da 2015 yılında İranlı yatırımcılar tarafından 240 yeni firma kuruldu. İstanbul'da halen İTO'ya üye İran sermayeli 1.715 firma bulunuyor. Bu firmalar arasında 48 firmayla en fazla ilgi gösterilen sektör ise "toptan ve dış ticaret" oldu.
SWİFT YASAĞI NEDİR?
Bu arada Dünyada bankalar arasındaki fon transferi, SWIFT adı verilen online bir uygulama ile gerçekleştiriliyor. SWIFT sistemine dahil olan dünyadaki 200 ülkede bulunan yaklaşık 7200 kurumun hepsinin birer “Swift kodu” bulunuyor. Bu koda sahip olanlar arasında Türk bankaları da yer alıyor.
ABD, SWIFT veri tabanının kendi topraklarında olması nedeniyle, dünyada bu yolla yapılan tüm para alış-verişini izliyor. İran da, ABD’nin “yaptırım koyulmuş ülkeler listesinde” ilk sırada yer aldığından, İran’a yönelik başka ülkelerden yapılan tüm SWIFT işlemleri Washington’un radarına yakalanıyordu. Ve İran’la yaptırımlara rağmen iş yapan şirketler ya da ülkeler tespit edilerek, ABD’nin bu şirket ya da ülkelere de yaptırım uygulamasının önü açılıyordu.
ABD’nin radarından çıkmak isteyen Tahran yönetimi de, başta petrol ticareti olmak üzere, gerçekleştirdiği büyük çaplı ticarette “farklı yöntemleri” hayata sokuyordu.
HANGİ YAPTIRIMLAR KALDIRILDI?
İran’la varılan nükleer anlaşma gereğince, hem ABD, hem de Avrupa Birliği 16 Ocak’tan itibaren İran’a yönelik “ikincil yaptırımlar” denilen yaptırımları kaldırdılar. Bu İkincil yaptırımlar şöyle;
* Finans ve bankacılıkla ilgili yaptırımlar (Swift yasağının kalkması da bu başlıkta yer alıyor)
* Sigorta, reasürans ve aracılık yüklenimi hizmetleri ile ilgili yaptırımlar
* İran’a yönelik enerji ve petrokimya sektörü alanındaki yaptırımlar
* İran’ın gemi taşımacılığı, gemi inşası ve liman hizmetleri üzerindeki yaptırımlar
* İran’ın altın ve diğer kıymetli maden ticareti üzerindeki yaptırımlar
* İran’ın ham ve yarı mamül alüminyum, demir, çelik gibi metal ticareti ve bu sektörlere yönelik yazılım alım-satımı üzerindeki yaptırımlar
* İran’ın otomotiv sektörü üzerindeki yaptırımlar
İRAN’IN BÜYÜK DEVLET ŞİRKETLERİ, ABD YAPTIRIM LİSTESİNDEN ÇIKTI
Kaldırılan bu yaptırımlara ek olarak, İran’ın büyük devlet şirketlerinin mal varlıkları üzerindeki ABD yaptırımları da kaldırıldı. ABD yönetiminin mal varlıklarının dondurulmasına ilişkin listesinde bulunan 400 İran şirketi arasında, İran Merkez Bankası, İran Ulusal Petrol Şirketi (NIOC), Naftiran Ticaret Şirketi (NICO), İran Ulusal Tanker Şirketi gibi şirketler de yer alıyor
ABD, İRAN’IN DONDURULAN PARASINI DA GERİ VERECEK: 1.7 MİLYAR DOLAR
İran şirketlerinin mal varlıklarına yönelik yaptırımların kaldırılması nedeniyle, ABD de İran’ın halen ABD bankalarında bulunan 1.7 milyar doları geri verecek. Bu konudaki açıklamayı yapan ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, İran’ın 1981 yılından bu yana dondurulmuş durumda olan 400 milyon dolarının, faizi 1.3 milyon dolarla birlikte, toplamda 1.7 milyar dolar olarak İran’a geri ödeneceğini söyledi.
Deniz Haber Ajansı
