THY Genel Müdürü Temel Kotil’in açıklamalarından satır başları şöyle:
2005’te genel müdür olarak başladım. Candan Karlıtekin yönetim kurulu başkanıydı. Selam olsun. Sonra Hamdi Topçu bey geldi. Yeni uçaklar aldık. Ona da selam olsun. Emirates Ceo’su İngiliz Tim Clark’tan sonra dünyada en uzun süre görev yapan genel müdür benim. Dünyada en çok ülke ve şehre uçan şirketiz. Aşılmayacak bir yol aldık.
THY ile bir marka oluşturmayı başardık. Markayı dünyaya mal ettik. Herkesin gönlüne girdik. Amerika iç hat uçuşlarında kabin personelinin biri 'THY’de çalışmak istiyorum' dedi ve bu çok hoşuma gitti.
PİLOTA VAR TEKNİSYENE İZİN YOK
4 bin pilotumuz var. Geçen genç bir Yunan kaptanla karşılaştık. Ailece Türkiye’ye yerleşmişler. Pilotlar yerleşip çalışabiliyor ama yabancı teknisyenler çalışamıyor. Onların çalışma izni yok.
10 milyondan 63 milyon yolcuya geldik. 6 kattan fazla büyüdük. Pilot ve teknisyen sayımız da o kadar arttı. Bu hızlı bir büyüme. Herhangi bir iş sektöründe sıkıntı yaratabilir. Biz şunu yaptık. Kar ettik büyüdük. Ve kar ettiğimiz için bütün bunlara harcayacak paramız var. Pilot, teknisyen, kabin memurunu uçuşumuzdan daha fazla artırdık. Yüklerini artırmadık. En pahalı planlama sistemlerini aldık. Büyürken içindeki sıkıntıları da hallederek gidiyoruz. Ağaç yeni dallar açıyor ama biz açarak, budayarak büyütüyoruz.
İYİ HİSSETMİYORSAK UÇMAYIZ
Uçuş güvenliği kendi kendine sağlanmaz. Eğer kendimizi iyi hissetmiyorsak uçmayız. Kesin kuralımız. Risk alarak uçan bir havayolu değiliz. Riskin karşısına koyduğumuz çözüm dengeliyse uçarız. Uçak yeterince temiz değilse kabin amiri uçağı uçuştan çekebilir. THY’de uçuştan sorumlu her bir birey bir aksaklık görürse o uçuşu gerçekleştirmez.
SOMALİ’DE RİSK ALMADIK
Diyorlar ki, İstanbul’dan Kars’a diğer şirketler uçuyor siz uçmuyorsunuz. Meteoroloji diyor ki benim uçağım gittiği zaman hava kapalı olacak. Ben o riski almam. Hava açacak diye uçmam. Bizim ölçeğimizde bir havayolunun yanlış yapma ihtimali sıfır olmalı. Masanın üzerinde toz varsa olmaz. Masa temiz olmalı. 12 yıllık genel müdürlüğüm döneminde hiçbir zaman insan hayatını riske etmedik. Hiçbir zaman tehlikeye atmadık. Somali’ye uçuyoruz. Tek uçan biziz. Somali Ulaştırma Bakanı, bir dergide bizden ‘Büyük kardeşimiz’ olarak bahsediyor.
Somali’yi dünyaya bağlıyoruz. Bu uçuşları yaparken tabii ki risk almadık. Ne yaptık, gittik Cumhurbaşkanı ile Başbakanı ile görüştük. Dedik sizi dünyaya bağlayacağız. Havaalanında güvenliğimizi sağlayacakları güvencesi verilince uçmaya başladık.
Uçak denizden geliyor, denize gidiyor. Risk sıfır. Ama baktığınız zaman THY Somali için risk aldı diyorlar. Hayır biz tedbir aldık. Bütün havayolları için kuraldır. Yaptığımız iş insan hayatı için tehlike oluyorsa yapmayız. Ekstra güvenlik için para harcarız ama risk almayız.
AFRİKA’YI HALKIN YOLU YAPTIK
Afrika’yı halkın yolu haline getiriyoruz. Air France haftada bir uçardı, biz her gün uçuyoruz. Bunun 10 katı yolcu var. Binali Bey’den önce bizde de aynı problem vardı. Afrika’da orta sınıf yok. Elitler ve fakirler. Biz ucuza uçuyoruz ama kar ediyoruz. Çünkü Avrupa ile giderlerimiz de yarı yarıya. Afrika’nın şu an nüfusu 1.2 milyar. 20 yıl sonra Çin kadar olacak. Avrupalı şirketler neden uçmuyor? Çünkü orada felsefik bir problem var. Onlar az seferle çok kar etmek istiyor. 1 lira harcayıp 2 lira kazanıyorlardı. Biz sefer sayısını artırdık ve daha ucuza bilet verdik. Dipsiz güzel bir kuyuya giriyoruz ama 1.2 milyar kişiye hitap ediyorum.
THY’nin başarısı Temel Kotil’in ya da 45 bin çalışanın başarısı değil. Biz halkanın parçasıyız görevimizi yapıyoruz.
PİLOTLAR PAS GEÇEBİLİR
Uçuş emniyetini sağlamak için ben dikkat edeyim olması gerekir. Biz pilotlarımızı pas geçmeye teşvik ediyoruz. İniş kalkış her zaman kritiktir. Orada işi kurtardıysan havada da kurtarırsın. 4.5 milyon da bir kaza olur. Pas geçmeyi teşvik ederiz. 100 bin sefer oluyor. Uçağı ayarlaması gerekiyor. Bir noktadan sonra kendini kontrol altına alıyor. Pas geçer.
Yeni havalimanlarının ILS’leri, iniş sistemleri daha sonra kurulur. Amerika’da da bir çoğunda ILS yok. Ordu Giresun dünyada üçüncü havalimanı denize yapılan. Allah razı olsun bakanlarımız… Herkesin bunu görmesi gerekir.
Ben rötarlar havalimanından dersem bizim ekip yan gelip yatar. Bu yıl İstanbul, Londra’dan sonra Avrupa’dan sonra en büyük yolcu alan kent olacak. Biz Atatürk Havalimanı’na yüklenmiyoruz artık.
Bir yılda Sabiha Gökçen’in ikinci pisti de biter. Sabiha Gökçen’de yeni bir Türk Hava Yolları kuruyoruz. Atatürk’te yeni hatlar koyuyoruz. Atlanta, Miami başlıyor. Miami için başka bir seferi Sabiha Gökçen’e kaydırıyoruz. Atlanta kesinleşmedi.
Havana git gel ekonomik değil. Havana-Meksika arasında sorunlar var. Kolombiya’ya uçacağız. Bir uçuş noktası bulmaya çalışıyoruz. Caracas’tı o da, ama ekonomik problemler var.
Biz istesek her uçağı alabiliriz. Uçuşlarımıza sınır getiren Çin pazarı var. 10 sefer yapabiliriz Çin’e günde. Hindistan’da iki noktaya uçabiliyoruz. Daha fazla verseler doldururuz yine. Bazı ülkeler kendilerini kapatıyorlar. Kapadığınız zaman halkınız ucuz uçamaz. O pazarlarda uçmak için iki tane A380’le olmaz. Bir düzine almak gerekiyor.
Şu an en çok şehre uçan havayoluyuz.
Yetiştiremiyoruz mal yok gidiyor. Bütün bu eko sistem içinde malımız yok gidiyor.
YENİ HAVALİMANI NE ZAMAN BİTECEK?
2017’de ilk uçak iner 3. Havalimanına… Müteahhite parayı koy işi göster biter. Konsorsiyum paranın büyük bir kısmını buldu. Bitirmesinde yarar var çünkü para kazanacak. Dubai yerine İstanbul yerine merkezi getiriyor. Uçmadığımız yer kalmadı.
KUŞLAR KONUSUNDA NE DÜŞÜNÜYORSUNUZ?
T.C. hükümetinin yaptığı en akıllıca proje bu. Yer seçimi çok sorunlu bir alan, zemin olarak. Bu para çok büyük para değil. Duty Free kiraladığınız zaman çok büyük para olacak. Bu konsorsiyum her yıl devlete 1 milyar dolar kira verecek. 60 milyon yolcu ile gireceğiz 3. Havalimanına… Bakan, 2003’te firmaların önünü açtı.
Uçaklar yapılırken motorları iki motorlu yapılır en azından. Birine bir şey olursa ikinci motorla 2-3 saat uçar bir uçak. Diğer motoruyla iner kalkar. Orada daha büyük bir risk yok mu? Yok.
Kuşta falan problem yok. Motorlar onları parçalayıp atıveriyorlar. Bu alan dünyanın tarihini etkiliyor. Zenginleşen Asya, Avrupa ile ticarete başlıyor.
YABANCI PİLOTLAR
Bu bir ticaret. Ben uçak yapacaksam. Uçuracaksam. Eğitilmiş insansa olay. Her yerden insan getiririm. Kendi pilot okulumuz var. Kendimiz de yetiştiriyoruz.
YERLİ UÇAK
Türkiye 10. büyük ekonomi olabilmesi için bunlara sahip olması gerekiyor. Tasarımda en ileri düzeyi getiriyor. Uçak böyle ısmarladım yaptım bir şey değil.
Türkiye bununla ben bu uçağı yaptım. Bundan sonra nükleer denizaltı yapabilirim der. Bu uçak 30 kişilik şehirler arası uçuşta. THY’nin bir alma kararı yok şu anda. Ama ben alırım onu kişisel olarak. Şehirler arasında Samsun Adana’ya gider. 70 kişiliği de var. Hindistan da uçak yapıyor. Bunun öncesinde, 4 yıl önce sayın Cumhurbaşkanımız başbakandı. Türkiye kendi sivil uçağını yapacak demişti.
Türkiye bunu satar. Uçak mühendisi olarak kurdu. Erbakan Hoca’yı hatırlamak lazım. Kıbrıs Savaşı zamanında ABD’liler ambargo uygulamıştı. 1 dolarlık parça yoksa uçamamıştık. Sayın Erbakan Hoca’nın başlattığı büyük bir kampanya vardı. İtalya'dan uçak alıp imal edecekti. Biz de o sevda ile uçak mühendisi olduk.
