Savunma Sanayii Müsteşarlığı koordinasyonuyla Türk Silahlı Kuvvetleri, sanayi kuruluşları ve üniversitelerin işbirliği ile ''Türkiye İHA Sistemleri Yol Haritası'' çalışması gerçekleştirildi. 2011-2030 yılları arasındaki 20 yıllık süreci kapsayan bu yol haritası ile tedarik ve Ar-Ge projelerini yönlendirici, şirket ve devlet kaynaklarının maliyet etkin ve verimli kullanılmasını sağlamaya yönelik planlamalara yardımcı olacak bir başvuru kaynağına ulaşılması hedeflendi.
Türkiye İHA Sistemleri Yol Haritasından derlenen bilgilere göre, bu çalışmada, TSK'nın göreve yönelik muhtemel ihtiyaçları gözönüne alınarak buna yönelik temel sistem konseptleri ile gerekli teknolojiler ve kabiliyetler belirlendi ve kısa-orta-uzun vade hedefler öngörüldü. Yol haritası ile İHA'larla ilgili bilgi havuzu oluşturmak, bilgi karmaşıklığını önlemek ve bu suretle durum farkındalığı geliştirmek, terminolojide ortak bir lisan oluşturmak da amaçlandı. Özgün projelerde edinilen kabiliyet ve deneyimle gözlemlenen hataların tekrarlanmaması, bu projelerden çıkarılan derslerin paylaşılması da yol haritasının diğer hedefleri arasında yer aldı.
Türkiye'nin İHA'lara ilgisi 20 yıl önce başladı
Türkiye'nin 1990'lı yıllarda, hazır alım projeleri ile başlayan insansız hava araçlarına (İHA) ilgisi, özellikle 2004 yılında alınan kararla Yurt İçi Geliştirme Modeli sayesinde hız kazandı.
İnsansız araçlar, askeri ve sivil alanda geleceğin sistemleri olarak görülürken, özellikle İHA sistemleri, monoton, insan odaklanmasının yitirileceği uzun süreli, aşırı dikkat sarf etmeyi gerektiren görevlerde, tehlikeli veya riskli ortamlarda 20'inci yüzyılın başından bu yana kullanılıyor. Hazırlanan çalışmaya göre, Gelecekte gelişmiş dünya ülkeleri silahlı kuvvetlerinin kullandığı sistemlerin büyük bir çoğunluğunun insansız sistemlerden oluşması söz konusu. Günümüzde de 40'tan fazla ülke tarafından İHA sistemi geliştirme ve üretimine yönelik çalışmalar yürütülüyor.
Türkiye İHA Sistemleri Yol Haritasına göre, 2030 yılına kadar Türk İnsansız Savaş Uçağının (TİSU) milli imkanlarla gerçekleştirilmesi için gerekli teknolojik altyapının oluşturulması ve yakın zamanda kaynak planlamasının yapılarak fizibilite çalışmalarına başlanması amaçlanıyor. İHA Sistemleri Yol Haritası çalışmasının, insansız kara-deniz araçları da dahil tüm otonom sistemleri kapsayacak şekilde ''İnsansız Sistemler Yol Haritası''nın oluşturulmasına öncülük etmesi planlanıyor.
İHA sistemlerinde yurt dışına bağımlılığın getirdiği çeşitli sıkıntılar (ülkeler arası veya küresel krizler, çeşitli kısıtlamalara tabi alt sistemlerin temininde yaşanan sorunlar, bakım/işletmede bağımlılık, kritik yazılımlara hakimiyet) sebebiyle TSK'nın ihtiyaç duyduğu İHA sistemlerinin en kısa sürede ve en düşük maliyetle tedarik edilebilmesi amacıyla yaklaşık 10 yıldır yurt içi özgün sistem geliştirme çalışmalarına hız verildi.
Hedef uçak ve GİHA geliyor
Hava ve Deniz Kuvvetleri Komutanlıklarının ihtiyacı olan eğitim atışları, hava savunma sistemleri eğitimleri ve ilgili silah sistemi performans kontrollerini yapmak amacıyla ''Hedef Uçak sistemi'' geliştirilecek. Söz konusu sistemin sözleşmesi bu yıl içinde imzalanacak.
Gemiye konuşlu insansız hava aracı (GİHA) projesi
Deniz Kuvvetleri Komutanlığının ihtiyacı olan deniz harekat alanında etkili su üstü keşfi yapabilecek, gemiye konuşlu ve dikey iniş-kalkış yapabilen insansız hava aracı tedarik edilecek. Bu projenin sözleşmesinin ise gelecek yıl imzalanması planlanıyor.
İhracat
Çalışmada, 2010 yılında 5 milyar dolara ulaşan İHA sistemleri küresel pazarındaki artışın katlanarak devam edeceği, önümüzdeki 10 yıllık süreç içerisinde dünya İHA sistemleri pazarının büyüklüğünün 50 milyar dolara ulaşacağı bekleniyor.
Öte yandan TSK envanterine girişi yaklaşık 20 yılı bulan İHA sistemlerinden bazılarının proje başlangıç tarihleri ile kullanım durumları şöyle:
Proje Başlangıcı Sistem Adı Üretici Firma Kullanım Durumu
1989 Banshee Meggitt Envanterde
1990 UAV-X1 TUSAŞ Ar-Ge projesi ürünü
1995 Keklik TUSAŞ Envanterde
1995 Turna TUSAŞ Ar-Ge projesi ürünü
2002 Harpy-1 IAI Envanterde
2003 Baykuş TUSAŞ Ar-Ge projesi ürünü
2003 Pelikan TUSAŞ Ar-Ge projesi ürünü
2004 Martı TUSAŞ Ar-Ge projesi ürünü
2004 Güventürk ODTÜ Prototip üretimi
2004 Turna/G TUSAŞ Envanterde
2004 ANKA TUSAŞ Geliştirme aşamasında
2005 Arı Vestel Savunma Prototip üretimi
2005 Efe Vestel Savunma Prototip üretimi
2005 Heron IUP Envanterde
2006 Bayraktar Kalekalıp/Baykar Envanterde
2006 Öncü TUSAŞ TİHA Projesi, geliştirme platformu
2006 Globiha Global Teknik Sivil kullanım
2007 RİHA-1 İTÜ-ROTAM Geliştirme aşamasında
2007 Gözcü TUSAŞ Ar-Ge projesi ürünü
2008 Aerostar Aeronautics Envanterde
2008 Malazgirt Baykar Makine Envanterde
2008 TAKTİK İHA ODTÜ Geliştirme aşamasında
2009 RİHA-2 İTÜ-ROTAM Geliştirme aşamasında
2010 Karayel Vestel Savunma Geliştirme aşamasında
2011 Çaldıran Kalekalıp/Baykar Geliştirme aşamasında
2012 ANKA (Blok A) TUSAŞ Sözleşme aşamasında
