Gürcistan elindeki Türk gemilerini bırakıyor
Gürcistan zorla elinde tuttuğu Türk gemilerini serbest bırakmaya başladı. ‘New Star’dan sonra 23 Aralık’da ‘Buket’ bırakıldı. ‘Densa Demet’ ve ‘Med-k’nın da bir hafta içinde bırakılması bekleniyor.
Gürcistan’ın elinde kalan son Türk gemisi ‘Afro Star’ın durumu ise henüz belli değil. Gürcistan’ın zorla el koyduğu Türk gemilerinin sahiplerine iade edilmesi, gerek ileride benzer olayların önlenmesini teminen tedbirler geliştirilmesi amacıyla Türkiye ile Gürcistan arasında Çalışma Grubu tesis edilmişti. Çalışma Grubu, Şubat 2010’dan itibaren Tiflis, Ankara ve Batum’da görüşmeler yapmıştı. Artık, Türkiye ile Gürcistan arasındaki başarılı görüşmeler sonucunda el konulan diğer gemilerin de çok kısa bir zaman içerisinde serbest bırakılması bekleniyor. Böylece, Türkiye ile Gürcistan arasında yaklaşık 20 yıldır süren ‘Türk gemilerine Gürcistan’ın el koyması krizi sona ermiş olacak.
Karadeniz’de Türkiye’den (İstanbul, Samsun, Trabzon) Abhazya’ya sefer yapan ticari gemilere Gürcistan tarafından zorla el konulması iki ülke arasında en önemli sorunlardan birisiydi. Türkiye’nin Abhazya ile yılda yaklaşık 100 milyon dolar dış ticaret hacmi bulunuyor. Türkiye, Abhazya’ya Birleşmiş Milletler’in desteklediği biçimde gıda taşıması da yapıyor. Türk gemileri 1999-2003 yılları arasında 40'tan fazla ve 2004-2006 yılları arasında ise 22 gemiye Gürcistan tarafından “Gürcistan sularını yasadışı yollardan geçmek” suçundan el konulmuştur. Türk gemilerine sınır ihlali gerekçesiyle yapılan el koyma işlemi uluslararası sularda gerçekleşmiştir. Gemilere el konulunca deniz hukuku kurallarına göre kapatılması yasak olan CSR (yer belirleme) cihazı kapatılmış, ancak gemiler Gürcistan karasularına girdiklerinde açılmıştır. Gemileri geri vermek için fidye istenmiştir. Gemi mürettebatı çıkarıldıkları mahkemelerde ’sınır ihlali’ yaptıkları gerekçesiyle tutuklanmıştır. Gürcistan’da ‘Türk gemilerine uluslararası sularda zorla el koyma’ ticari bir faaliyete dönüşmüş durumdadır. Gemilere zorla el konulması, gerek kamu hukuku kaynaklı gerek özel hukuk kaynaklı gerekçelerle olsun uluslararası alanda çeşitli sınırlamalara tabi tutulmuştur. Uluslararası deniz hukukuna göre denizde seyrüsefer özgürlüğü kural olup, gemilere el konulması ancak belirli hallerde istisnaen mümkündür. Hatta gemilere el konulmasına müsaade edilen hallerde dahi belirli bir finansal teminat karşılığında geminin derhal serbest bırakılması söz konusu olabilmektedir. Uluslararası deniz hukukunda geçerli olan bu temel prensipler bugün pek çok devletin ulusal düzenlemelerinde de yer almaktadır. Gürcistan, son 20 yılda balıkçı tekneleri de dahil 100'e yakın Türk ve diğer uyruklu gemiye el koymuştur. Örneğin, el konulan Türk gemileri Selim 1 ve Şeker Baba 2003 yılında Tiflis’te satılmıştır. Nisan 2009’da ise ‘Densa Demet’ ve ‘New Star’ gemilerine, Ağustos 2009’da ise ‘Buket’ gemisine el konulmuştur. Gürcistan suları dışında yakalanan Buket gemisi önce Poti limanına oradan da satılmak üzere Batum limanına götürülmüştür. 31 Ağustos 2009 yılında 24 yıl hapis cezası ile cezalandırılan gemi kaptanı, Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun 4 Eylül 2009 tarihinde Gürcistan’a yaptığı gezi sonrasında serbest bırakılmıştır. Gürcistan’ın Karadeniz’de Abhazya’ya sefer yapan gemilere el koyması Gürcistan’ın resmen (de jure) bir parçası olan, ancak fiilen (de facto) 1991’den beri bağımsız olan Abhazya ile arasındaki siyasi sorunlardan kaynaklanmaktadır. Ancak, Gürcistan’ın bu tür uygulamaları Karadeniz ticaretini olumsuz yönde etkilemekte, Türkiye-Gürcistan ilişkilerini zedelemekte ve bu tür uygulamaların hukuka uygunluğu konusunda soru işaretleri doğurmaktadır. Gürcistan’ın ‘Türk gemilerine uluslararası sularda zorla el koyma’ya son verecek olması Karadeniz’in istikrarı için oldukça sevindirici bir gelişmedir.
Kaynak: Bursa Hakimiyet
