Açılış konuşmalarını, Rekabet Kurumu Başkanı Prof. Dr. Nurettin Kaldırımcı, Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Mehmet Füzün, Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım ve Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı’nın yaptığı sempozyumda Kara Ulaştırması ve Karayolları, Sivil Havacılık, Demiryolları ve Denizcilik ve Gemi İnşa Sanayi Oturumları gerçekleştirildi.
Sivil Havacılık Oturumu’na Ulaştırma Bakanlığı Bakanlık Müşaviri Dr. Barış Tozar başkanlık etti. Başkan konuşmasında, sivil havacılık sektöründeki serbestleşmenin başlamasıyla süregelen gelişmelerden duyduğu memnuniyeti dile getirdi. Oturumun genel olarak hangi konular etrafında geçeceğini özetleyen Tozar, Türk havacılık sektöründeki gelişmeleri rakamlarla ifade etti.
İlk olarak söz alan Avrupa Komisyonu temsilcisi Mario Mariniello, dünya sivil havacılık sektörüne ilişkin sunumunda Avrupa Komisyonu’nda 2008’den bu yana süregelen gelişmelerden bahsetti. Ana uçuş rotalarında görülen rekabetten özellikle İngiltere-Amerika arası rota örnekleriyle bahseden Mariniello, sivil havacılık pazarının sınıflarının (first-class, business, economy) arasındaki farkın önemli olduğundan bahsetti. Ayrıca, P/NP pax ve non-stop/one stop yolcularına gerçekleştirilen bir anket çalışmasına değinen Mariniello, bunun sonucunda premium ve non-premium yolcularının görüşlerindeki farklılıkları özetledi ve yolcuların bilet fiyatları karşısında %30-40’ının havayolunu değiştirdiğini, %13-14 ünün ise sınıf değiştirdiğini söyledi. Mariniello, konuşmasına sivil havacılık sektöründeki firmaların rekabet avantajı sağlayabilmesi adına yapmaları gerekenleri dile getirerek son verdi.
Daha sonra söz alan Pegasus Hava Taşımacılığı A.Ş Genel Müdürü Sertaç Haybat sunumunda, yer hizmetleri, hava meydanları, yakıt firmaları ve catering firmalarından oluşan havayollarını iç hat ve dış hat olarak iki başlıkta toplayarak rekabet konusunun içeriğine değindi. Türkiye’de hizmet veren yer hizmetlerinin azlığından bahseden Haybat, piyasaya giriş şartlarının ağırlığına değindi. Havalimanlarının ise tek bir ücret tarifesiyle çalıştığını ve rekabetin olmadığını belirten Haybat, iç hatlardaki büyük değişimin 2003 yılında başladığını ve rekabetin bu yılda başladığını vurguladı. Haybat dış hatlarda ise sadece yolcu sayısının 2 kat arttığını ama rekabetin düşük olduğunu belirtti. Dış hatlarda, “ İkili Hava Ulaştırma Anlaşmalarının” varlığından bahseden Haybat, havacılığın bu anlaşmalarla düzenlendiğini hatta rekabetin kısıtlandığını dile getirdi.
Sivil havacılıkta, dış hatlardaki durumu özel bir haritayla görselleştiren Haybat, Türk Hava Yolları’nın dış hatlardaki rekabet üstünlüğünü vurguladı. Haybat, serbestleşmenin önündeki en büyük engel olarak kamu hava yolları ile özel hava yolları arasındaki dengesizliği gösterdi ve akademik çalışmaları referans göstererek bu dengesizliği vurguladı. Türkiye’deki rekabet sorunu nedeniyle turizm gelirlerimizin gelişmesinin yavaşladığını belirten Haybat rekabetin herkesi tetikleyen önemli bir unsur olduğunu söyledi.
Oturum kapsamında sunum yapan Türk Hava Yolları A.O. Genel Müdür Yardımcısı Orhan Sivrikaya konuşmasına Sertaç Haybat’ın değindiği sorunlara getirdiği açıklamalarla başladı. Havacılık endüstrisinin gelişimini 2001 yılından başlayarak bir grafik ile özetleyen Sivrikaya, aslan payını Amerika ve Avrupa’nın %70 ile aldığını ancak aradaki farkın büyüme hızıyla doğru orantılı olarak kapandığını belirtti. THY’nin hizmet kalitesi olarak 2011 yılında Skytrax tarafından en iyi havayolu şirketi ödülünü aldığını belirten Sivrikaya 4 yıldızlı olan THY’nin 5 yıldız alabilmek için çalışmalarını sürdürdüğünü söyledi. Bilet ücret politikalarının yaşadığı değişimleri belirten Sivrikaya, düşen bilet fiyatlarıyla düşük gelirli yolculara uçuş imkanı sağlama hedefini dile getirdi. Havayolu ittifaklarına da değinen Sivrikaya, bu ittifakların rekabeti düşürmediğini aksine katkıda bulunduğunu belirtti.
Oturum kapsamında bir sunum yapan TAV Hava Limanları Holding Yönetim Kurulu Üyesi ve İcra Kurulu Başkanı Mustafa Sani Şener Türk havacılığında serbestleşme sürecini 2003-2011 dönemini ele alarak özetledi. Şener, serbestleşmenin çok zorlu bir süreç olduğunu, ancak bu zorlu süreç sonucunda Türkiye’nin uluslararası alanda bir marka olma adına çok önemli bir başarı elde ettiğini söyledi. Şener havacılık sektörünün ekonomiye katkısının (çarpan etkisi) diğer sektörlere kıyasla çok önemli ve büyük olduğunu örneklerle belirtti. Şener bir ülkedeki yolcu sayısının toplam nüfusa bölünerek elde edilen kişi başına seyahat sayısının 2010’da 1,4’e çıktığını (uçma eğilimi katsayısı), yurtdışı uçuşlarında yapılması beklenen serbestleşme ile bu katsayının Türkiye’de 2,5’a kadar çıkabileceğini söyledi. Havalimanlarında altyapının ve trafiğin ihtiyaçlarını karşılayacak proje ve çalışmaların yapıldığını dile getiren Şener, TAV’ın Türk ekonomisine yaptığı katkıyı işletmekte olduğu havalimanları ile özetleyerek, Türkiye havacılık sektöründeki serbestleşmenin ekonomiye yaptığı etkiyi önemle vurguladı. Şener sözlerini tamamlarken, dünyadaki bir günlük uçuşların simülize edilmiş görüntüsünü sundu.
Oturum kapsamında T.C. Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü adına söz alan Bahri Kesici, özelleştirmenin sivil havacılık sektörüne sağladığı katkıdan bahsederek konuşmasına başladı. Ülkemizin özelleştirme politikalarından ve tarihi gelişiminden bahseden Kesici, 2003 yılının özelleştirme için bir milat sayılabileceğini anlattı. Türk Sivil Havacılık Kanunu’ndan bahseden Kesici ticari hakların dağıtılması ile adaletin sağlanması gerektiğini belirtti ve dikkat edilmesi gereken hususları açıkladı. Rekabetin bozulmasıyla karşılaşılan sorunları belirten Kesici, yapılması gerekenleri açıkladı.
Daha sonra Rekabet Kurumu 4. Daire Başkan Vekili Orçun Şenyücel söz aldı. Rekabet Kurumu’nun rolü hakkında bilgi veren Şenyücel, sözlerine Kurum’un uygulamalarından Devam etmekte olan soruşturmaları özetleyen Şenyücel bunların Rekabet Kurumu’nun yasal çerçevesi ile olan bağlantılarıyla ilgili bilgi verdi. Slot tahsisinin öneminden söz eden Şenyücel çözümün etkin ve adil slot tahsisi olduğunu açıkladı ve rekabetin gerekliliğini vurguladı.
Daha sonra söz alan Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı, Funda Ocak konuşmasına havacılık sektörünün 90’larda başlayan küreselleşme ile çok büyük önem kazandığını belirterek başladı. Türkiye havacılık sektörünün durumuna ilişkin 2000 yılındaki rakamları 2011 yılındaki rakamlarla karşılaştırıp rekabetin önemine dikkat çeken Ocak, konuşmasına iç hat yolcu trafiği ve pazar paylarının 2002-2010 verileri ile devam etti. Bu istatistiklere dayanarak, iç hat yolcu taşımacılığında %18 büyüme olduğunu vurgulayan Ocak, havayolu terminallerinin özelleştirilmesi ile elde edilen gelirlerin önemini belirtti.
Oturum kapsamında söz alan İstanbul Bilgi Üniversitesi Rekabet Hukuku ve Politikası Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Yard. Doç. Dr. Kerem Cem Sanlı, dikey entegrasyonlarda ortaya çıkan ilginç sonuçlara değinerek sempozyum boyunca serbestleştirme lehinde bir havanın estiğini ancak bunun riskleri de bulunduğunu belirtti. Serbestleştirmenin ve onun doğal sonucu olan rekabetin risklerine değinen Sanlı, başarısız özelleştirmenin olumsuz sonuçlar doğurabileceğini ve rekabet edilen firmaların rekabet dışı bırakılabileceğini belirterek bu tehlikelere dikkat çekti.
